Bir nefes alanı yaratmak – Ali AKDAMAR

       Güzel yemeklerin yendiği, uzun sanat sohbetlerinin yapıldığı, geleceğe dair hayaller kurduğumuz teras artık yok. Laka'ya bakan, flamingoların uzun boyunlarını uzatıp suda kidonyaları aramalarını izlemek de yok. Şimdi başka bir döngünün içindeyiz. Oysa özlemle andığım o büyük sofralar, büyük şeyler vaat eden fikirlerle doluydu. Bahadır, Gökçe, Selçuk, Sevil, Nazım, ben ve zaman zaman bize eklemlenen başka yoldaşlar. Hepimiz geçmişten getirdiğimiz birikimlerimizle yepyeni bir geleceğin tasarımıyla uzun geceler yaşadık. Benim, uzun yıllar önce Assos'ta hayata geçirmeye çalıştığım akademi projesi, bu masada gelişip başka güzelliklere evriliyordu. Paramız yoktu ama hepimiz geniş bir insan hazinesine sahiptik. Sanatçıların verecekleri desteklerle hayalimizi gerçekleştirmek mümkün olacaktı. Oldu da. 2014 yılının 30 Haziran'ında, Sanata ve Eğitime Destek Derneği resmen kuruldu. Şimdi, mekânı düzenleyip projeleri bir bir hayata geçirmekteydi sıra.

     Kuruluşun hemen ardından yolunu ayıranlar, yolu bizimle yeni kesişenler, uzayıp giden tartışmalar içinde projeler yeşermeye başlamıştı. Sergiler açıyor, sanatçılarla canlı performanslar düzenliyor, atölyeler yapıyorduk. Maddi olanaksızlar başımızda Demokles'in kılıcı gibi dursa da, her gün yeni bir proje fikriyle toplanıyorduk.

      Büyük hedeflerden hiç vazgeçmeden, küçük adımlar atıyorduk. İş listemiz oldukça kabarıktı. Her hafta film gösterecek, sanat sempozyumları düzenleyecektik, atölyelerimizin sayısı oldukça kabarıktı, fotoğraftan vitraya, füzyondan desen atölyelerine kadar tasarım ve sanat alanında varlık göstermeyi amaçlıyorduk.

     Ayvalık'ta eksik gördüğümüz her şeyi tamamlama gayretindeydik. Söz gelimi galeri sıkıntısı vardı. Belediye Başkan danışmanlığım sırasında açtığım Fuaye (Sonradan Orhan Peker oldu) sanat galerisinin dışında, sergiler tam olarak sergi salonu olmayan mekânlarda açılıyordu. Eski bina bu iş için idealdi. Orada vitraydan fotoğrafa, karikatürden resme, kırkyamadan suluboyaya kadar pek çok sergi açtık, performans gerçekleştirdik. Şimdiki binamızın galerisi daha küçük ama sergi nitelikleri giderek yükseldi. 2023 yılını sadece kadın sanatçılara ayırdık. UESYO'nun geleneksel yıllık sergisine ev sahipliği yaptık. Zeytin temalı bu sergide, 50 sanatçının işi vardı.

      Amaçlarımızın hemen hepsi gerçekleşmeye başladı. On beş günde bir sergi açıyor, her Cuma film gösteriyor, sanatçılarla performanslar gerçekleştiriyorduk. Yol açılmıştı, maddi sorunlar dışında keyfimiz yerindeydi. Belki biraz bu sorundan da söz etmek gerekir: Ayvalık'ın en yüksek kirasını ödeyerek çok güzel bir binada kurmuştuk derneği. Binanın gerektirdiği onarımlar da az tutmuyordu. Personel ücretleri, sabit giderler derken, ortanın biraz üzerinde bir işletme gideriyle sınırlamayı başarmıştık. Bir tesadüf sonucu, bize önerilerek kurulan kafeterya iş yapmıyordu. Kent merkezinden uzakta olduğumuz bahanesiyle insanlar gelmiyordu. Tüm etkinliklerimiz tamamen ücretsiz olmasına rağmen, mesafeyi bir türlü aşamıyorduk. Sanatçıların satmamız için bize bağışladığı eserlerin satışı da siyasi ortamın bozulmasıyla durmuştu. Bu durum çok sürdürülemedi ve kent içinde başka bir mekâna taşındık.

      Taşınma öncesinde, iki büyük projeyi hayata geçirmiştik. Sempozyumlar ve belgesel şenliği. üç sempozyumu eski binada gerçekleştirdik. Bu sempozyumlara katılan akademisyen sanatçılar dolu dolu hazırladıkları sunumlarıyla bizi beslediler. İlk uluslararası işimizi de sempozyum olarak gerçekleştirdik. İsveç Sanat Kulübü sanatçılarının katılımıyla, dokuz gün süren bir çalışma gerçekleştirdik. Bu beceriyle ileride de benzer işleri gerçekleştirecektik. Ulusal ve uluslararası sempozyumların sayısı böylelikle yediyi buldu.

      İkinci büyük proje Belgesel Şenliği'ydi. Yılda iki kez tekrarladığımız bu şenliğin birincisi Aralık ayında İnsan Hakları Haftası kapsamında hâlâ gerçekleştiriyoruz. İlk şenlikte, Uluslararası Af Örgütü İstanbul Şubesi, İzmir Mülteci Der. ve Yunanistan'dan gelen konuklarla yaptığımız panel ve İranlı bir mültecinin fotoğraf sergisiyle taçlandı. 12 film gösteriminde yönetmenler, yapımcılar konuk oldular. İkinci şenlik ise Haziran ayında gerçekleşti. Yine yönetmen katılımı, sergi, panel etkinlikleriyle zenginleşti. Bu şenlikler her yıl aynı formatta tekrarlandı.

        Sinemaya çok önem veriyoruz. Atilla Dorsay, Vecdi Sayar ve Oğuz Makal'ın katılımı ile ilan ettiğimiz "Turgay Gönenç Sinema Kulübü"nü kurduk. Bu Turgay Gönenç'in yıllarca derleyerek oluşturduğu büyük bir arşiv. Anısı için adını verdik. Bu arada sinema ve fotoğraf kitaplarından oluşan küçük bir kütüphane de oluşturduk.

      Çok önemli bir ilkimiz daha var: Kitap fuarları. Fuar diyoruz çünkü her etkinlikte 5000'den fazla kitap sunuldu. İlk "Kitap Günleri" 2016 Mart ayında yapıldı. 28 konuk, kitap imzası, atölye ve söyleşi için ağırlandı. Bu etkinliğin Ayvalık'ta hatta körfezde ilk olmasının gururu ve motivasyonuyla, aynı yılın Nisan ayında "Çocuk Kitapları Şenliği"ni gerçekleştirdik. Yine 30'u aşkın yazarın katılımı oldu. Atölyeler, film gösterimleri, yazarların çocuklarla buluşmaları gerçekten heyecan vericiydi.

      Etkinliklerimizi yaparken, kalite, en önem verdiğimiz konu oldu. Seçilen sanatçılar, yazarlar, ressamlar, bilim insanları Ayvalık'ın hak ettiği entelektüel düzeyi karşılayacak nitelikte oldu. Bazı isimlerden söz etmek gerekir diye düşünüyorum. Sayıları oldukça fazla ama Leyla Pınar, Mustafa Altıntaş, Devrim Erbil, Gürol Sözen, Atilla Dorsay, Haldun Dormen, Göksel Kortay, Vecdi Sayar, Oğuz Makal, Yılmaz Karakoyunlu, Ali Bilge, Haluk Şahin, Nezih Başgelen, Şükran Moral, Gamze Güller, Şahin Mengü, Serdar Şahinkaya, Erinç Yeldan, İncila Bertuğ, Çiğdem Yarkın, Alican ve Selma Özinanır, Cemalettin İrken, Neslihan Şengör, Mevlût Âsar, Nurettin Arslan, Ali Gür, Savaş Sönmez, Mehmet Eryılmaz, Ali Turan Görgü, Hasan Özgen, Bedri Karayağmurlar, Adile Arslan Avar, Saba Altınsay, Suat Çağlayan, Nurdan Çakır Sezgin, Filiz Ali, Öner Yağcı, Güher Mörel, Zeliha Öztürkkan, Halil Bezmen ve şimdi hatırlayamadığım onlarca kişi.

      Kuruluşumuzun 3. yılında yeni binamıza taşındık. Burada da sıkıntılı bir süreç başladı. İki ayrı bölümden oluşan binaların durumu bir öncekinden farklı değildi. Özellikle şu anda kullanmakta olduğumuz büyük bina, neredeyse yoktu. İkinci katının çatısı yıkık içi moloz dolu dört duvardı sadece. Ancak biz, amaçlarımız konusunda çok kararlıydık. Her türlü olanaksızlık içinde bile yaratıcı etkinlikleri ısrarla sürdürdük. Temalı, bir buçuk ay süren, çok disiplinli etkinlikler planlıyorduk. "Güzeli Arayış" bunlardan birisiydi. Kendi alanlarında ülkemizin önde gelen, uluslararası bilinirliği olan sanatçı, yazar, müzisyen, filozof, ekonomist ve tasarımcılar bir buçuk ay boyunca söyleşiler, atölyeler, sunumlar, sergiler gerçekleştirdiler. Bu süre içinde bir Belgesel Şenliği ve bir sempozyum da yer aldı.

      2017'nin Ekim ayında Astronomi Öğretmenler Semineri'nin 17’ncisine ev sahipliği yaptık. 285 öğretmenin başvurduğu seminer, çok değerli astronomların önderliğinde, 50 coğrafya ve fizik öğretmeni ile gerçekleşti. Atölyeler ve söyleşiler, teleskop ile gözlem, teleskop yapımının yanı sıra, en keyifli anlardan birisi, Çamlık Mahallesi'nde küçük öğrencilerin de katılımıyla gerçekleşen Ay ve Jüpiter gözlemiydi.

     Tüm bunların yanı sıra, dünyanın en keyifli işi olan lezzet ve lezzetle hazırlanan sofraları da unutmadık. "İçinden Yemek Geçen Filmler" organizasyonumuzda, önce yemek üzerine yapılmış en güzel filmlerden bir seçki hazırladık, sonra içinde geçen yemeklerden bir ya da ikisini seçip kendi menümüzle birleştirdik. Konuklarımız film izlerken masalar çoktan kurulmuş, sonuna doğru da kokular salona yayılmaya başlamıştı. Film bitip kapılar açıldığında herkes kendilerine ayrılmış masalara oturup hem filmin hem de o nefis lezzetlerin tadını çıkardılar. Küçük bir not: Şimdilerde tekrarı kurgulanmakta.

     Tabii müzik etkinliklerini de unutmamak gerekir. Dünyaca ünlü, Türkiye’nin tek klavsen sanatçısı Leyla Pınar'la iki dinleti yaptık. İranlı sanatçıların caz konseri, Serhan Savaşkan'la Fikret Kızılok ve Tanju Okan şarkıları konseri, Ahmet Beyler Grubu’nun performansı, Mohein Mahboob'la İran Halk Müziği, İncilia Bertuğ ve Çiğdem Yarkın konseri, Ayvalık Rebetiko Grubu konserleri, Neşet Betimen ve Çınar Apay caz geceleri hatırladıklarımdan bazıları. Bir de Müzik tarihi sunumu var ki öğrendiklerimiz hepimizi çok şaşırtmıştı. Selda Yalkın ve Nermin Halıcılar'ın birlikte çalıp söyledikleri ve anlattıkları müzik tarihi çok eğlenceli, bir o kadar da eğiticiydi.    

     Başladığımız günden bugüne, ilkeli bir çalışma gerçekleştirdik. Taviz vermeden, popüler işlere pek bulaşmadan hep yeniyi aradık. Avangard olmak, Ayvalık için en doğru duruştur diye düşündük. Zira bu kentte yaşayanlar yeterince değere ulaşmış, pek çok sanatçı tanımış, yazarlara kitap imzalatmış aydın insanlardan oluşuyor. Popülist eylemleri benimseyecek yaşta da değiller. Bazen yanıldığımız da olmadı değil. Sözgelimi popüler bir yazarın imza gününe, 80 kişi katıldı. (Gerçi 9 kitap satıldı ama…) Oysa tüm dünyada bilinen, Türkiye'nin tek klavsen sanatçısının dinletisinde 15 kişi vardı. Popülerlik her zaman iş görüyor galiba. Hâlâ bu düzen sürüyor. Biz yine geleceği ilgilendiren konuları gündeme getiriyoruz. Antroposen Çağ, Sinir Bilimi, Antropoloji, Arkeoloji, Yapay Zekâ söyleşileri yapıyoruz.

     Başından beri, tek amaca hizmet ediyoruz; en azından yaşadığımız kentteki insanların sanatsal ve kültürel beslenmesine yardımcı olmak. Belki anlaşılması zor konularla bunları halletmeye çalışıyoruz ama başka türlü de olmuyor.

     Ayvalık'ta sosyal alanda var olduğumuzu gösteren başka eylemlerimiz de oluyor. Dostumuz Aysel Namlı'nın uzun yıllardır hayata geçirmeye çalıştığı projesini hep birlikte kotardık. "KEDİ Kadın Kooperatifi". Unutulmaya yüz tutmuş bir dokuma tekniğini yeniden hayata geçirerek, bir kooperatifin kurulmasına önayak olduk. Bizimle aynı düşüncede olan, aydın, fedakâr sivil insanların öneri ve destekleriyle gerçekleştirdik bu projeyi. Üç üniversite, Milli Eğitim Müdürlüğü ve Belediye destek oldu. Kooperatif bugün üretimlerini çeşitlendirerek yoluna devam ediyor.

     Yaptığımız bir başka işbirliği ile Ayvalık Zeytin Dalı Ödülü gerçekleşti. Bu ödül, Mozaik Edebiyat grubunun katkılarıyla Ayvalık'ta önemli işlere imza atmış kişi veya kuruma verilecekti ki öyle oldu. Tabiat Platformu halka açık oylama ile bu ödülün sahibi oldu.

    Bugün çok daha güzel işlerin planlaması için çalışıyoruz. Öncelikle büyük heyecan duyduğumuz bir gençlik eğitim projesi var: Cunda Teknik Meslek Anadolu Lisesi ile 6 ay sürecek bir tasarım projesi yapacağız. Proje farklı disiplinlerde atölyeleri, konferansları, antik kent gezilerini ve kente dair uygulamaları içeriyor. Amacımız bu okulların sayısını arttırarak deneyimi yaygınlaştırmak.

     Diğer önemli çalışma da Ayvalık'ın kentsel gelişimi ile ilgili. "Ayvalık İçin Siviller" olarak isimlendirdiğimiz bir düşünce grubunun içindeyiz. Kent için düşünen mimar, plancı, tasarımcı, sanatçı ve aktivistlerden oluşan bir oluşum. İlerici, kalıcı etkileri olan, Ayvalık'ın geleceğine dair temel sorunlar üzerine düşünce üreten bu oluşumu çok değerli buluyoruz. Bir yandan da Ayvalık Kent Konseyi içinde, çalışma gruplarında yer alarak orada da projeler üretiyoruz.

      Bu kente emek vermek benim için gurur konusu. Danışmanlık sürecinde, gerçekleştirdiğim Ayvalık Zeytin Ticaret Müzesi, Küçükköy Kent Arşivi Müzesi, Ayvalık Ayazması kazısı, Kırlangıç Fabrikası sanayi dönüşüm projesi (Gerçi uygulanmadı ama.), ATO Zeytin Galerisi ve kültür sanat günlerinde yaptığım sanat ve kültür organizasyonlarıyla katkı sağlamaya çalıştım. Tasarladığım Ayvalık Belediyesi, Ayvalık Kent Konseyi, AYTUGEB, Mahalle Evleri, ATO Zeytinyağı Analiz Laboratuvarı, Küçükköy Kent Arşivi Müzesi'nin logolarıyla her karşılaştığımda gururlanıyorum. Bu kentte yaşamayı seçtim. Bunun çok değerli olduğunu düşünüyorum. Kentin ruhuma kattıklarının bir bedeli olarak çalışmaya devam edeceğim. Şimdi bir dernek çatısı altında bu çalışmaları ileriye götürmenin kaçınılmaz olduğunu görüyorum.          

Geçtiğimiz 14 yılda yaptıklarımın karşılığını beklemiyorum. Beklentim ülkemin bu köşesinde insanlara biraz olsun umut verebilmek.