Zeytin jetonları, Osmanlı İmparatorluğu’ndan Cumhuriyetin ilk yıllarına kadar kullanılmıştır. Genellikle Edremit, Havran bölgesindeki zeytincilere ait olan jetonlar, bakır veya pirinçten yapılmış olup, üzerlerinde Osmanlıca ve Türkçe yazılar taşımaktadır. Bu yazılarda zeytin bahçesi sahibinin adı, jetonun değeri, işçinin yaptığı iş gibi bilgiler bulunmaktadır.
Kendi içinde birçok aşaması olan hasadın, işçileri de farklı görevlerdedir ve hepsi görevine göre jeton almaktadır. Kâhya, toplayıcı, taşıyıcı, sırıkçı (silkeleyici), sepetçi gibi görevleri vardır ve hepsinin ücreti farklıdır. Ekim-Kasım aylarında başlayan özverili hasat mevsimi, mevsim koşullarına göre Mart ayına kadar sürmektedir. Bu süre, hasattan para kazanmak, ödeme yapmak için uzun bir süredir ve işçiler de para kazanmak istemektedir.
Zeytin jetonlarının, zeytinlik sahibinin işçiyi elinde tutması açısından önemi büyüktür.
Zeytin jetonları işçinin ödeme almasını kolaylaştırırken aynı zamanda işverenler için bir muhasebe aracıydı.
Haftalık olarak yaptığı işin karşılığında jetonlarla ödeme alan işçiler bu jetonları bakkallarda kullanabileceği gibi hasat sonunda da faiziyle tahsil edebilmekteydiler. Jetonları kullanan esnaf da hasat sonunda zeytinlik sahibinden faiziyle jetonların tahsilatını yapabilmekteydi.
Zeytin jetonlarının kayıt defteri kâhya tarafından tutulmaktaydı ve son derece hassas işlenen bir süreçti.
Jetonların esnaf tarafından alışverişlerde kabul ediliyor olması zeytinlik sahiplerine olan güveni de göstermektedir.
Ayvalık zeytincilerine ait jetonların pek izine rastlanamamış olmasına rağmen Edremit bölgesi zeytin jetonlarının Ayvalık’ta kullanıldığına dair izlere rastlanmaktadır.
En sık karşımıza çıkan jetonlar Mehmet Sezai Arkök (Edremit), Ali Rıza Beyzade, Mehmet Sezai ve Sezai Ömer’e aittir.
Jetonların arkasına hangi iş için verildiği damgalanmaktaydı.
Tarım-Finans Tarihi açısından son derece önemli olan bu jetonlar Anadolu’nun çeşitli yerlerinde farklı tarım ürünleri için de kullanılmaktaydı.
Zeytin jetonları hakkında bilgiye ulaşmak çok zordur. Bu konuda bölgedeki antikacıların** önemi çok büyüktür. Çünkü yevmiye defterlerinden jetonlara, yazışmalardan fotoğraflara hepsi ellerine ulaşmaktadır ve direk uygulanış haline tanık olmaktadırlar. Bu da onları yazılı olmayan tarih konusunda gerçek yaşam hafızasına sahip yapıyor.
*Koleksiyoner
Hikâye ve görsel desteği için Ayvalık Giritli Antika Hakan Doğan’a sonsuz teşekkürler.
コメント